اختلال پرخاشگری، یا همان اختلال انفجاری متناوب (IED)، یک اختلال روانشناختی است که با دوره‌های مکرر و ناگهانی رفتارهای پرخاشگرانه و خشم شدید مشخص می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال، اغلب در کنترل خشم خود ناتوان هستند و واکنش‌های شدیدی نسبت به موقعیت‌های کم‌اهمیت نشان می‌دهند. این واکنش‌ها، می‌تواند به صورت کلامی یا فیزیکی بروز کند و منجر به آسیب‌های جدی به خود و دیگران شود.

علائم و نشانه‌های اختلال پرخاشگری

دوره‌های مکرر و ناگهانی خشم شدید:

• این دوره‌ها معمولاً کوتاه‌مدت هستند (کمتر از 30 دقیقه)، اما می‌توانند بسیار شدید و طاقت‌فرسا باشند.
• فرد ممکن است احساس کند که “کنترل خود را از دست داده است” و نمی‌تواند جلوی واکنش‌های خود را بگیرد.

رفتارهای پرخاشگرانه کلامی یا فیزیکی:

• پرخاشگری کلامی می‌تواند شامل فریاد زدن، فحاشی، تهدید کردن، توهین کردن و انتقادهای تند و زننده باشد.
• پرخاشگری فیزیکی می‌تواند شامل کتک زدن، ضربه زدن، هل دادن، تخریب اموال، و حتی آسیب رساندن به خود یا دیگران باشد.

ناتوانی در کنترل خشم:

• فرد نمی‌تواند خشم خود را کنترل کند، حتی زمانی که می‌داند که واکنش او نامناسب و مخرب است.
• این ناتوانی، منجر به بروز رفتارهای تکانشی، غیرقابل پیش‌بینی و اغلب پشیمان‌کننده می‌شود.

واکنش‌های شدید نسبت به موقعیت‌های کم‌اهمیت:

• فرد ممکن است نسبت به محرک‌های جزئی و بی‌اهمیت، واکنش‌های شدید و نامتناسب نشان دهد.
• این واکنش‌ها، می‌تواند باعث تعجب، ترس و ناراحتی اطرافیان شود و روابط را تحت تأثیر قرار دهد.

احساس پشیمانی و شرمندگی پس از بروز رفتار پرخاشگرانه:

• پس از بروز رفتار پرخاشگرانه، فرد ممکن است احساس پشیمانی، شرمندگی و گناه کند.
• این احساسات، می‌تواند منجر به بروز احساس گناه، اضطراب و افسردگی شود و چرخه منفی را تقویت کند.

مشکلات در روابط فردی و اجتماعی:

• رفتارهای پرخاشگرانه، می‌تواند منجر به بروز مشکلات جدی در روابط خانوادگی، دوستانه و کاری شود.
• افراد مبتلا به این اختلال، ممکن است در برقراری و حفظ روابط سالم، با مشکل مواجه شوند و از دیگران فاصله بگیرند.

علت اختلال پرخاشگری

عوامل ژنتیکی:

• مطالعات نشان داده است که اختلال پرخاشگری، می‌تواند ارثی باشد و در برخی خانواده‌ها شایع‌تر باشد.
• افرادی که سابقه خانوادگی ابتلا به این اختلال را دارند، بیشتر در معرض ابتلا به آن هستند.

عوامل محیطی:

• تجربیات ناگوار در کودکی، مانند سوء استفاده (جسمی، جنسی یا عاطفی)، خشونت خانگی، بی‌توجهی و طرد شدن، می‌تواند خطر ابتلا به اختلال پرخاشگری را افزایش دهد.
• قرار گرفتن در معرض خشونت در جامعه، نیز می‌تواند تأثیرات منفی بر رفتار افراد داشته باشد و الگوهای پرخاشگرانه را تقویت کند.

عدم تعادل در مواد شیمیایی مغز:

• مواد شیمیایی مغز، مانند سروتونین، دوپامین و نوراپی‌نفرین، نقش مهمی در تنظیم خلق و خو و رفتار دارند.
• عدم تعادل در این مواد، می‌تواند منجر به بروز اختلالات روانشناختی، از جمله اختلال پرخاشگری شود.

مشکلات در عملکرد بخش‌های خاصی از مغز:

• بخش‌هایی از مغز، مانند قشر پیش پیشانی (مسئول کنترل تکانه‌ها) و آمیگدال (مسئول پردازش هیجانات)، در کنترل خشم و پرخاشگری نقش دارند.
• اختلال در عملکرد این بخش‌ها، می‌تواند منجر به بروز رفتارهای پرخاشگرانه و تکانشی شود.

روش‌های درمان اختلال پرخاشگری

• روان درمانی: روان درمانی، به افراد مبتلا به اختلال پرخاشگری کمک می‌کند تا الگوهای فکری و رفتاری خود را شناسایی و تغییر دهند.
• نوروفیدبک: نوروفیدبک، یک روش درمانی نوین است که با هدف تنظیم فعالیت امواج مغزی، به افراد کمک می‌کند تا کنترل بیشتری بر خشم و پرخاشگری خود داشته باشند.
• دارو درمانی: در برخی موارد، داروهای روانپزشکی برای کنترل علائم اختلال پرخاشگری تجویز می‌شود.
• گروه‌های حمایتی: شرکت در گروه‌های حمایتی، به افراد مبتلا به اختلال پرخاشگری کمک می‌کند تا از تجربیات دیگران استفاده کنند و احساس تنهایی نکنند.

نوروفیدبک و نقش آن در درمان اختلال پرخاشگری

نوروفیدبک، یک روش درمانی غیر تهاجمی است که با استفاده از الکترودهای متصل به سر، فعالیت امواج مغزی فرد را ثبت می‌کند. سپس، این اطلاعات به صورت بازخورد دیداری یا شنیداری به فرد ارائه می‌شود. فرد با مشاهده یا شنیدن این بازخوردها، تلاش می‌کند تا الگوهای فعالیت مغزی خود را تغییر دهد و به حالت مطلوب برساند. این فرآیند، به مغز کمک می‌کند تا خود تنظیمی را یاد بگیرد و عملکرد خود را بهبود بخشد. در نتیجه، فرد می‌تواند یاد بگیرد که چگونه در شرایط استرس‌زا، امواج مغزی خود را به حالت آرامش بازگرداند و خشم خود را کنترل کند.

نتیجه‌گیری

اختلال پرخاشگری، یک اختلال روانشناختی قابل درمان است. با استفاده از روش‌های درمانی مناسب، افراد مبتلا به این اختلال می‌توانند خشم خود را کنترل کنند و به زندگی آرام و موفق بازگردند. در صورت تمایل به کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه و دریافت مشاوره تخصصی، می‌توانید به کلینیک ندای آگاهی تا آرامش مراجعه نمایید.

برای مطالعه بیشتر

کتاب “خشم: چگونه آن را بشناسیم و از آن رها شویم” نوشته تیچ نات هان (Anger: Wisdom for Cooling the Flames by Thich Nhat Hanh)