در دنیای پرشتاب امروز، شبکه‌های اجتماعی به بخش جدایی‌ناپذیری از زندگی روزمره ما تبدیل شده‌اند. اما آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که چرا احساس می‌کنید دامنه‌ی توجه‌تان کوتاه‌تر شده و اختلال توجه و تمرکز (ADD) در انجام کارها به یک چالش بزرگ تبدیل شده است؟ مطالعات فزاینده‌ای نشان می‌دهند که استفاده بیش از حد از سوشال مدیا می‌تواند به نقص توجه و کمبود تمرکز در افراد منجر شود.
اختلال توجه و تمرکز چیست؟
اختلال توجه و تمرکز (ADD) به مجموعه‌ای از مشکلات در توانایی فرد برای حفظ پایداری توجه، متمرکز ماندن روی یک وظیفه، و فیلتر کردن محرک‌های مزاحم اطلاق می‌شود. این اختلال می‌تواند به صورت کم توجهی، حواس‌پرتی آسان، مشکل در سازماندهی کارها، فراموشی، و ناتوانی در تکمیل وظایف بروز کند. در حالت طبیعی، مغز ما قادر است توجه خود را به صورت انتخابی روی یک موضوع خاص متمرکز کند و از حواس‌پرتی‌های محیطی جلوگیری کند. اما عواملی مانند سبک زندگی مدرن و استفاده بیش از حد از فناوری‌هایی مثل شبکه های اجتماعی و گوشی های هوشمند، می‌توانند این توانایی طبیعی را تضعیف کرده و به کمبود تمرکز منجر شوند.
عوامل ایجاد اختلال توجه و تمرکز در سوشال مدیا
الگوریتم‌های اعتیادآور و چرخه پاداش فوری
یکی از اصلی‌ترین دلایلی که سوشال مدیا باعث کم توجهی می‌شود، نحوه طراحی این پلتفرم‌هاست. الگوریتم‌های آن‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که شما را تا حد امکان درگیر نگه دارند. هر بار که نوتیفیکیشنی دریافت می‌کنید، یک لایک می‌گیرید، یا کامنتی برایتان گذاشته می‌شود، مغز شما دوپامین ترشح می‌کند؛ هورمونی که با لذت و پاداش مرتبط است. این چرخه پاداش فوری، یک حلقه بازخورد اعتیادآور ایجاد می‌کند. مغز شما مدام به دنبال این تحریکات لحظه‌ای است و در نتیجه، تمایل به فعالیت‌هایی که نیاز به توجه و تمرکز طولانی‌مدت دارند، کاهش می‌یابد. این نیاز مداوم به تحریکات جدید، به کمبود توجه دامن می‌زند.
جریان بی‌پایان اطلاعات و قطعیت درونی
فیدهای خبری در شبکه‌های اجتماعی هرگز تمام نمی‌شوند. شما میتوانید ساعت‌ها اسکرول کنید و با محتوای جدیدی روبرو شوید: عکس‌ها، ویدئوها، اخبار، میم‌ها و… این جریان بی‌پایان اطلاعات، مغز را در حالت “دریافت” مداوم نگه می‌دارد. مغز فرصتی برای پردازش عمیق اطلاعات یا استراحت پیدا نمی‌کند. این بمباران اطلاعاتی باعث می‌شود که مغز به جای تمرکز روی یک موضوع، به سرعت بین چندین موضوع جابجا شود و در نتیجه اختلال توجه و تمرکز افزایش یابد. توانایی ما برای حفظ توجه و تمرکز روی یک کار واحد، به شدت تحت تأثیر این محیط چندوظیفه‌ای اجباری قرار می‌گیرد.
ماهیت تکه‌تکه و بصری محتوا
اغلب محتواهای سوشال مدیا کوتاه، بصری و سریع هستند. ویدئوهای کوتاه، استوری‌های چند ثانیه‌ای و تصاویر جذاب، به سرعت توجه شما را جلب کرده و به سرعت آن را از دست می‌دهند. این نوع مصرف محتوا، مغز را به دریافت اطلاعات در قطعات کوچک و متناوب عادت می‌دهد. وقتی مغز به این ریتم سریع عادت کند، تلاش برای تمرکز روی یک کتاب، مقاله طولانی یا یک پروژه پیچیده که نیاز به توجه مداوم دارد، بسیار دشوار می‌شود. این به معنای کمبود تمرکز در وظایف روزمره است.
تأثیر بر مغز و مسیرهای عصبی
برخی تحقیقات نشان می‌دهند که استفاده بیش از حد از شبکه‌های اجتماعی می‌تواند حتی ساختار مغز و مسیرهای عصبی مربوط به توجه را تغییر دهد. مغز ما یک ارگان انعطاف‌پذیر است و خود را با محیطی که در آن قرار می‌گیرد، تطبیق می‌دهد. اگر دائماً در حال جابجایی بین وظایف و دریافت تحریکات سریع باشیم، مسیرهای عصبی مربوط به انتقال سریع توجه تقویت می‌شوند، در حالی که مسیرهای مربوط به توجه پایدار و عمیق تضعیف می‌گردند. این موضوع می‌تواند به نقص توجه بالینی یا شبه بالینی در افراد منجر شود، حتی اگر قبلاً چنین مشکلی را نداشته‌اند.
مقایسه اجتماعی و اضطراب
فشارهای روانی ناشی از مقایسه خود با دیگران در شبکه‌های اجتماعی نیز می‌تواند بر تمرکز تأثیر بگذارد. اضطراب، استرس و حس ناکافی بودن، منابع ذهنی قابل توجهی را مصرف می‌کنند و مانع از آن می‌شوند که فرد بتواند تمام توجه خود را روی کاری که انجام می‌دهد، متمرکز کند. این مسائل روانی می‌توانند به کم توجهی و کاهش بهره‌وری کمک کنند.
راهکارهایی برای مقابله با اختلال توجه و تمرکز ناشی از سوشال مدیا
با وجود چالش‌ها، می‌توان اقداماتی برای رفع کمبود توجه و درمان عدم تمرکز ناشی از شبکه‌های اجتماعی انجام داد:
- زمان‌بندی استفاده: برای استفاده از شبکه‌های اجتماعی زمان مشخصی تعیین کنید. این کار به شما کمک می‌کند کنترل بیشتری بر مصرف خود داشته باشید.
- خاموش کردن نوتیفیکیشن‌ها: اجازه ندهید هر لحظه حواس شما پرت شود. نوتیفیکیشن‌ها بزرگ‌ترین عامل حواس‌پرتی و مختل‌کننده تمرکز هستند.
- مراقبه و ذهن‌آگاهی: تمرینات ذهن‌آگاهی می‌توانند به تقویت توانایی شما برای توجه و تمرکز در لحظه حال کمک کنند.
- استفاده آگاهانه: هدفمند از شبکه‌های اجتماعی استفاده کنید، نه صرفاً برای پر کردن اوقات فراغت. پیش از باز کردن اپلیکیشن، دلیل خود را مشخص کنید.
- فعالیت‌های جایگزین: وقت بیشتری را به مطالعه، ورزش، طبیعت‌گردی و تعاملات رو در رو اختصاص دهید. این فعالیت‌ها به بازیابی ظرفیت تمرکز مغز کمک می‌کنند.
درمان اختلال توجه و تمرکز با نوروفیدبک
برای رفع کمبود توجه و درمان عدم تمرکز ناشی از استفاده بیش از حد از سوشال مدیا، رویکردهای مختلفی وجود دارد. یکی از روش‌های درمانی موثر و غیرتهاجمی که به طور فزاینده‌ای برای بهبود توجه و تمرکز مورد توجه قرار گرفته، نوروفیدبک است.
نوروفیدبک چگونه عمل می‌کند؟
نوروفیدبک نوعی آموزش مغز است که به افراد کمک می‌کند فعالیت‌های مغزی خود را به صورت آگاهانه تنظیم کنند. در طول جلسات نوروفیدبک، حسگرهایی روی پوست سر قرار می‌گیرند تا امواج مغزی (مانند امواج بتا، آلفا و تتا) را اندازه‌گیری کنند. این امواج به صورت زنده روی صفحه‌نمایش به بیمار نشان داده می‌شوند. وقتی فرد به الگوی مطلوب امواج مغزی برای افزایش تمرکز نزدیک می‌شود، یک پاداش (مانند پیشرفت در یک بازی یا نمایش بصری) دریافت می‌کند. این بازخورد فوری به مغز کمک می‌کند تا یاد بگیرد چگونه فعالیت خود را بهینه کند.
!برای رزور نوبت نوروفیدبک در کلینیک روانشناسی ندای آگاهی تا آرامش میتوانید این صفحه را مشاهده کنید یا با 22791446 تماس برقرار کنید!
با مدیریت هوشمندانه و آگاهانه تعامل خود با شبکه‌های اجتماعی، می‌توانیم از مزایای آن‌ها بهره‌مند شویم و در عین حال از آسیب‌های احتمالی مانند “اختلال توجه و تمرکز خود” جلوگیری کنیم.
